Dịch bệnh covid-19 và lòng mến Ki-tô giáo

Theo tin báo chí hôm Chúa nhật 22-3 cho hay số người chết do nCoV tiếp tục tăng mạnh ở châu Âu, nâng số ca tử vong trên toàn cầu lên 13.000, trong số 304.622 ca nhiễm. Hiện nay Covid-19 đã xuất hiện ở 188 quốc gia và vùng lãnh thổ. Mỹ đã vượt qua Đức, trở thành vùng dịch lớn thứ tư thế giới, sau Trung Quốc đại lục, Italy và Tây Ban Nha. Số ca tử vong ở châu Âu tiếp tục tăng mạnh, vượt 7.000.

Riêng Italy, vùng dịch lớn nhất châu Âu và lớn thứ hai thế giới, ghi nhận 53.578 ca nhiễm và 4.825 người tử vong. Tỷ lệ tử vong tương đương 9%, cao hơn gấp đôi tỷ lệ trung bình toàn cầu 4,2%, một phần do đất nước này có dân số già nhất châu Âu. [1]

Có thể nói hiện nay không ai là không sợ hãi khi nghe nói đến virus corona. Nó lan nhanh, biến hóa khôn lường, hạ gục hầu hết những người nó xâm nhập. Số người nhiễm, người chết gia tăng từng giờ, từng ngày. Có nhiều nơi người chết như rạ! Bệnh viện không đủ chỗ, thầy và thuốc không đủ cho bệnh nhân, thiết bị và phương tiện điều trị thiếu hụt, thậm chí như ở bên Ý, bác sĩ buộc lòng phải “chọn” bệnh nhân điều trị chứ không phải ai cũng như ai.  

Một dấu hiệu đặc trưng nhất mà ai cũng nhận ra, đó là khắp mọi nơi, khi ra đường hay ở những nơi công cộng hầu hết mọi người đeo khẩu trang như muốn nói lên một điều là chúng ta đang phải đối đầu với một thảm họa khủng khiếp nhất trong lịch sử nhân loại và con người đã và đang làm hết sức mình để có thể khống chế sự lan tràn của dịch bệnh nguy hại này.

Trong lúc có nhiều người từng giây từng phút đang phải vật lộn với tử thần vì nhiễm phải virus corona, trong lúc cũng có nhiều gia đình phải tích trữ lương thực thực phẩm để dự phòng khi phải cách ly, trong khi nhiều gia đình phải co cụm lại để tránh dịch…thì cũng có những người sẵn sàng từ bỏ tất cả để ra đi dấn thân vì sự sống của người khác.

Được biết, trước tình hình dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, y bác sĩ khắp thế giới đang lan truyền thông điệp “We stay at work for you. Please stay at home for us”, nghĩa là “Chúng tôi đi làm vì bạn. Xin hãy ở nhà vì chúng tôi”.

Những câu chuyện đã và đang xảy ra bên nước Ý khiến chúng ta xúc động và ngưỡng mộ vô cùng. Đó là những ca nhiễm và những cái “chết vì yêu” của các giám mục, linh mục, nữ tu, giáo dân, đã hy sinh, chấp nhận sống chung với dịch để phục vụ người khác theo khuôn mẫu lòng mến của Chúa Ki-tô, “Không có tình yêu nào lớn hơn tình yêu của người thí mạng vì bạn hữu mình” (Ga 15, 13).

Lòng mến chiến thắng tất cả

Ngạn ngữ La-tinh có câu “Amor vincit omnia”, nghĩa là lòng yêu mến/ tình yêu chiến thắng tất cả. Thánh sử Gio-an đã nhấn mạnh về cách thức mà Chúa Giê-su đã yêu thương nhân loại: “Ngài yêu thương họ đến cùng” (Ga 13, 1). Yêu đến hơi thở cuối cùng, yêu đến nỗi chấp nhận hủy mình ra không, yêu mà không còn giữ lại cái gì cho mình kể cả mạng sống, yêu tuyệt đối và tận cùng…không có tình yêu nào lớn hơn!

Khi dịch Covid-19 xảy ra, rất nhiều người trong chúng ta hoảng sợ, chạy trốn vì nó quá kinh khủng, nó lây lan rất nhanh, từ người qua người và tỷ lệ tử vong cao. Tuy nhiên không phải ai cũng lo sợ và chạy trốn nó. Trong lịch sử Hội thánh Công giáo, có những vị thánh nhận biết trước tiên cách sống sót qua đại dịch và hơn thế nữa, họ còn biết cách biến đại dịch thành dịp để phục vụ Thiên Chúa và anh em đồng loại.

Chẳng hạn, trong thời dịch hạch Cyprian thế kỷ thứ 3 (kinh hoàng với 5.000 người bị chết một ngày ở Roma), các báo cáo cho thấy các Ki-tô hữu đã chạy đi cứu giúp những người đau khổ, mong muốn chăm sóc họ với bất cứ giá nào. Tại Alexandria (nơi hai phần ba dân số bị chết vì bệnh dịch này), thánh Dionysius đã viết về các Kitô hữu: “Không sợ nguy hiểm, họ lãnh trách nhiệm chăm sóc các bệnh nhân, giúp đỡ mọi nhu cầu của họ và phục vụ trong Chúa Kitô và ra đi với họ trong hạnh phúc thanh thản; vì họ đã bị lây nhiễm bởi những người khác mắc bệnh, tự mình gánh lấy bệnh tật của những người thân cận và vui vẻ chấp nhận nỗi đau của họ”.

Trên thực tế, rất nhiều Ki-tô hữu đã chết khi chăm sóc người bệnh ở Alexandria, nhóm các anh hùng vô danh đã được dành riêng một ngày lễ (28 tháng 2) và được tôn sùng như là các vị tử đạo.

Một trường hợp khác. Thánh Charles Borromeo (1538-1584) là một Hồng y khi nạn đói và dịch hạch tấn công Milan. Mặc dù hầu hết các quý tộc chạy trốn khỏi thành phố, đức Hồng y Borromeo đã quy tụ các tu sĩ ở lại để nuôi và chăm sóc cho những người đói và bệnh tật. Họ nuôi sống hơn 60.000 người mỗi ngày, nguồn lương thực phần lớn do đức Hồng y chu cấp. Ngài cũng đích thân đến thăm những người mắc bệnh dịch hạch và tắm rửa vết loét cho họ, ngài cũng đã viết di chúc lần đầu tiên và đã chuẩn bị cho cái chết. Nhưng đức Hồng y tốt bụng đã được sống sót, sống thêm sáu năm sau cái gọi là “Bệnh dịch hạch thời thánh Charles Borromeo”. [2]

Đó là chuyện ngày xưa. Còn thời nay, thời của dịch Covid-19 thì sao?

Tại Ý, giáo phận Bergamo đối diện với cái chết của các linh mục và giáo dân. [3]

Tại Bergamo (Ý), vùng bị nhiễm coronavirus nặng nhất, trong một tuần giáo phận đã mất 6 linh mục và 14 linh mục khác phải nhập viện. Một dấu hiệu mà theo giám mục Beschi, “Chúng ta không tách rời cộng đoàn chúng ta ngay cả trong cái chết”.

Linh mục Giancarlo Nava, 71 tuổi là người dày dạn, ngài đã từng đi truyền giáo ở Cameroun, sau đó là ở Paraguay nơi ngài bị đe dọa giết vì tố cáo các chính trị gia tham nhũng, buôn bán ma túy và vũ khí. Bị bệnh và mệt mỏi, cha về giáo phận Bergamo (miền bắc nước Ý) của mình để nghỉ một thời gian. Trước khi đi, cha viết cho giáo dân Paraguay của mình một bức thư đau lòng, cha mong trở về “để chết trên miếng đất thân yêu này, giữa giáo dân của tôi”. Nhưng Coronavirus đã không cho cha thực hiện giấc mơ này. Ngày thứ bảy 14-3 vừa qua, cha Giancarlo qua đời ở bệnh viện Sondalo, một thành phố nhỏ ở rặng núi  Alpes, gần Adda.

Cùng ngày, linh mục Giosuè Torquati, 81 tuổi cũng qua đời sau một đời làm việc tông đồ, ảo thuật gia trong các trường học, nhà hưu dưỡng và bệnh viện, cha chỉ có một mối quan tâm: đem niềm vui và nụ cười đến cho những người chung quanh mình. Tối hôm sau đến lượt cha Giuseppe Berardelli, 72 tuổi chỉ cái chết vài giờ sau cha Silvano Tortori, 59 tuổi, cha phó của một giáo xứ vùng ngoại ô Bergamo. Giáo dân nhớ về cha, “một người tốt, luôn phục vụ cộng đoàn”.

Chúa nhật trước, linh mục Mariano Carrara, 72 tuổi, cha xứ ở Urgnano, vùng ngoại ô phía nam Bergamo đã chính thức mở màn cho con số rùng rợn. Dù đã bệnh và yếu một thời gian, cha không muốn hạn chế công việc phục vụ cộng đoàn của mình. Bệnh, cha vào bệnh viện và thử nghiệm là dương tính, vài ngày sau cha qua đời.

Trong vòng một tuần, giáo phận Bergamo mất 6 linh mục, dấu hiệu cho thấy Giáo hội cũng không thoát được căn bệnh này. Đức Giám mục Francesco Beschi, giáo phận Bergamo cho biết: “Con số các linh mục đã qua đời trong tuần này và các linh mục nhập viện thật là cao”, 14 linh mục đang được điều trị ở bệnh viện vì Covid-19. Ngài nói trên đài InBlu của Tòa Giám mục Ý: “Chúng ta không tách rời cộng đoàn chúng ta ngay cả trong cái chết”.

Ngoài ra, tin cũng cho hay hôm thứ sáu 20-3, khu vực Lazio của Ý đã thông báo rằng 59 nữ tu thuộc hai tu viện ở Roma đã được xét nghiệm dương tính với coronavirus, đã làm dấy lên lo ngại về việc virus có thể lây lan nhanh như thế nào trong các cộng đoàn dòng tu.

Trong số các nữ tu có kết quả xét nghiệm dương tính, 40 nữ tu thuộc tu viện dòng Tiểu Muội thánh Camillô ở Grottaferrata, ngoại ô Roma, và 19 nữ tu đến từ tu viện dòng thánh Phao-lô ở Roma, hiện có tất cả 21 Nữ tu.

Tu viện San Camillo đặc biệt quan tâm chăm sóc đến các sinh viên trẻ và các nữ tu lớn tuổi, làm gia tăng mối lo ngại về sự sống sót của 40 nữ tu được chẩn đoán nhiễm coronavirus, vì độ tuổi trung bình của những người qua đời ở Ý là 79,5, thấp hơn so với tuổi trung bình của nhiều tu viện và cộng đồng dòng tu ở châu Âu.

Tại VN, thời gian qua, dư luận, báo chí và mạng xã hội cũng quan tâm đến trường hợp một linh mục trẻ tình nguyện đi vào “lòng dịch” ở Sơn Lôi, tỉnh Vĩnh Phúc. Tin cho hay, sau những ngày thảo luận cùng chính quyền của tỉnh Vĩnh Phúc về đời sống tôn giáo của hai họ đạo Ngọc Bảo, Bá Cầu – Gx Hữu Bằng – Gp Bắc Ninh đang nằm trong tâm của đại dịch Corona, đang bị phong tỏa nội bất xuất, ngoại bất nhập. Là một cha xứ nên phải lo phần hồn, các bí tích, nhất là những bí tích sau cùng của đời một người. Nhờ sự can thiệp của Đức cha Cosma Hoàng Văn Đạt, vào lúc 16g00 ngày 16-02-2020, một linh mục trẻ đã tự nguyện hy sinh xông vào chính tâm đại dịch để phục vụ mọi người. Đó là linh mục Giu-se Hoàng Trọng Hữu, sinh năm 1985 tại giáo xứ Lai Tê, giáo phận Bắc Ninh. Ngài chịu chức vào tháng 6 năm 2019.

Những gương sáng về sự hy sinh quên mình phục vụ bất chấp sự nguy hiểm tột cùng của virus corona thì rất nhiều không sao kể hết. Bên cạnh những người mà chúng ta biết được, còn có rất nhiều tấm gương khác, đó là những người sống âm thầm, phục vụ âm thầm và chết âm thầm.   

Quả thực, lòng mến đã không bị “cách ly” bởi dịch bệnh, như lời thánh Phao-lô đã quả quyết: “Ai có thể tách chúng ta ra khỏi tình yêu của Đức Kitô? Phải chăng là gian truân, khốn khổ, đói rách, hiểm nguy, bắt bớ, gươm giáo?” (Rm 8, 35).

Lòng mến thay đổi tư duy sống đạo

Khi nói đến sống đạo, chúng ta thường liên tưởng đến đức tin. Tuy nhiên đức tin của chúng ta không phải là kho báu chôn ngầm dưới đất, trái lại nó như một sức sống vươn lên phát triển thành nhiều hoa trái. Đức tin chân chính dẫn tới việc làm sung mãn. Việc làm đó chính là hoa quả của đức mến.

Còn nhớ, khi dịch bệnh vừa xảy ra, ĐTC Phan-xi-cô đã lên tiếng an ủi các bệnh nhân, các người đã qua đời và gia đình họ. Ngài kêu gọi mọi người cầu nguyện cho dịch bệnh mau qua và con người thoát khỏi đau khổ, bệnh tật. Ngoài ra, Vatican cũng gửi ngay 700 ngàn khẩu trang sang hỗ trợ cho vùng dịch bên Trung Quốc.

Trong lúc đó, các giáo phận bên Hồng Kông, Singapore, Hàn Quốc, Nhật Bản quyết định dừng thánh lễ để tránh lây lan do quy tụ đông người.

Sau này, khi dịch Covid-19 lan nhanh chóng sang các nước Châu Âu và Châu Mỹ, Hội thánh địa phương tại các nơi này cũng tiến hành ngay việc đóng cửa nhà thờ, dừng mọi sinh hoạt phụng vụ, thay vào đó giáo quyền khuyên giáo dân ở nhà cầu nguyện, dự thánh lễ trực tuyến, rước lễ thiêng liêng. Ngay tại nước Ý cũng ngưng mọi thánh lễ, ĐTC Phan-xi-cô cho livestream thánh lễ hàng ngày để mọi người hiệp thông.

Khi dịch bệnh xảy ra với mức độ đại dịch toàn cầu, thì nhiều Hội thánh địa phương đã có những biện pháp phòng chống dịch rất cụ thể, căn cứ theo những hướng dẫn của các tổ chức quốc tế và các chính phủ sở tại.

Tuy nhiên, tác giả David Wanat trong bài viết “Về những lời phê bình khi Giáo hội đóng cửa nhà thờ vì Covid-19”, cho rằng một số người Công giáo tỏ ra không đồng tình với các Đức Giám mục hoặc Đức Giáo hoàng về những hạn chế đối với các thánh lễ công cộng. Thực chất, những người ấy đang hành xử theo cách ích kỷ, họ đòi Giáo hội thích nghi với cách sống mà họ muốn, mặc dù điều đó có thể gây hại cho chính họ và những người khác.

Họ cho rằng, trong các thế kỷ trước đây, Giáo hội đã không đình chỉ các thánh lễ công cộng và đã không đóng cửa các nhà thờ. Do đó, Giáo hội ngày nay không nên đóng cửa các nhà thờ và hạn chế các cử hành công cộng. Họ nhấn mạnh sự chú ý đến thực tế là chỉ có vài ngàn người đã chết.

Tất nhiên, việc tuân thủ điều răn giữ ngày Chúa nhật là điều quan trọng. Nhưng trong một tình huống nghiêm trọng, một giám mục có thể thực hiện một chính sách phù hợp với nhu cầu của giáo phận mình, đến mức độ miễn chuẩn cho mọi người nghĩa vụ tham dự thánh lễ. Chúng ta vẫn có nghĩa vụ phải giữ ngày Chúa nhật. Nhưng chúng ta không được gây nguy hiểm cho người khác khi làm như vậy.

Thật đúng là Covid-19 đã không giết chết nhiều người như nhiều bệnh khác. Nhưng sẽ là sai khi lập luận rằng, vì thế, chúng ta không cần phải làm gì khác. Covid-19 lây lan nhanh hơn cúm và có thể lây lan từ mọi người trước khi họ có triệu chứng. Nếu bạn đi lễ và không biết bạn bị nhiễm bệnh, bạn có thể truyền vi-rút cho người khác. Sau đó, họ đi về nhà và lây lan cho gia đình trước khi phát hiện ra các triệu chứng trong chính họ.

Chúng ta cần thực hành thận trọng. Chúng ta cũng phải nhận ra rằng các Đức Giám mục của chúng ta có thẩm quyền đóng cửa các nhà thờ và đình chỉ các thánh lễ công cộng vì phúc lợi của dân chúng thuộc quyền cai quản của các ngài. Chắc chắn, chúng ta vẫn phải giữ ngày Chúa nhật linh thiêng, ngay cả khi chúng ta không thể tham dự thánh lễ. Chúng ta có Kinh Thánh, kinh Mân Côi, Phụng vụ giờ kinh, thánh lễ truyền hình và các cách khác để thờ phượng cho đến khi chúng ta thoát khỏi đại dịch này và có thể lại tham dự thánh lễ tại nhà thờ. [5]

Thánh Phao-lô đã nhấn mạnh: “Yêu thương là chu toàn Lề Luật” (Rm 13, 10). Nhiều người lo lắng bối rối vì do tình hình dịch bệnh nguy hiểm, không được đến nhà thờ dâng lễ đọc kinh, không được dự tĩnh tâm mùa Chay, không được tụ họp để học hỏi, chia sẻ, không được sinh hoạt nhóm để làm từ thiện, nói chung là không được thoải mái “giữ đạo” như bình thường.

Nếu vì lý do để bảo vệ sức khỏe cộng đồng mà chúng ta phải ở nhà không đến nhà thờ đọc kinh dâng lễ hoặc cử hành các nghi thức phụng vụ, thì đó là vì lòng mến, vì Chúa mà tôi yêu thương người ta. Lúc này, chúng ta cần phân định rõ luật có là vì con người, giữ luật vì lòng mến, luật giúp ta gặp gỡ Thiên Chúa trong anh em. Thánh Au-gus-ti-nô đã nói: “Hãy yêu mến đi, rồi muốn làm gì thì làm”. Điều đó cho thấy lòng mến làm động lực và chi phối mọi hành động của ta, kể cả việc giữ đạo, hành đạo.

Tiến sĩ Leonard J. DeLorenzo trong bài “Không được đi dự lễ vì covid-19: một hy sinh lớn lao của người Công giáo Mỹ” đã viết như sau: [6]

Rất may là cho đến lúc này ở Việt Nam, những giáo dân khỏe mạnh vẫn có thể đi tham dự thánh lễ, cho dù phải đeo khẩu trang, phải ngồi xa nhau… Nhưng ở Mỹ hiện nay thì khác. Covid-19 bùng phát cách đáng sợ: trách nhiệm của người Mỹ là phải ở nhà và hy sinh không tham dự thánh lễ. Đây là sự mất mát đáng buồn nhất cho các tín hữu Công giáo Mỹ. Đây cũng là cái giá họ phải trả để có thể chu toàn trách nhiệm đối với nhau. 

Khi tôi nghe biết vị giám mục của chúng tôi ra quyết định miễn chuẩn thánh lễ Chúa nhật, tôi đã rất lo lắng. Đó không phải là nỗi lo về con virus, mà lo rằng, chỉ vài ngày nữa thôi, tôi sẽ phải lựa chọn có nên đi dự lễ với gia đình nữa hay không. Đây là một tình huống lý tưởng cho người Công giáo phạm tội: Chúng ta có thể đi dự lễ, vậy mà lại không đi. Nhưng không thể biết chắc được con virus đang có ở đây hay không, và nó đang ẩn mình như thế nào, nên tất nhiên tôi phải lo lắng cho vợ con của tôi, và lo lắng cho chính bản thân mình nữa.

Cuối cùng tôi đã quyết định rõ ràng rằng sẽ không dự lễ Chúa nhật ở giáo xứ, không phải vì nghĩ đến gia đình, nhưng chính là vì nghĩ đến những người như vị giáo dân lớn tuổi kia. Chúng ta có thể là những người mang mầm bệnh- tôi có thể là người mang mầm bệnh- và đặt những người xung quanh vào tình trạng nguy hiểm khi đến với đám đông. 

Đó là một suy nghĩ nghiêm túc. Đó cũng là một suy nghĩ mang xã hội tính. Đây là một thách đố lớn cho hầu hết chúng ta trong cơn đại dịch: nghĩ đến tập thể thay vì chỉ nghĩ đến cá nhân mình. Tôi có thể đi dự lễ hoặc muốn đi dự lễ, nhưng tôi sẽ phải chịu trách nhiệm, không chỉ vì gây nguy hiểm cho bản thân và gia đình mình, mà còn cho những người khác nữa. Chúng ta đều có trách nhiệm đối với nhau. 

Nhiều người Công giáo mà tôi ngưỡng mộ và tôn trọng, đã chống đối việc tạm ngưng thánh lễ cộng đồng. Tôi cảm nhận được sự thất vọng và nỗi buồn của họ, nhưng tôi không đồng ý với họ. 

Phải, chính Chúa Kitô là nguồn sức mạnh và hy vọng của chúng ta, Ngài đã ban chính Ngài cho chúng ta trong thánh lễ. Và phải rồi, bổn phận và niềm vui của chúng ta chính là được kết hợp bản thân mình với hy tế của Ngài trong phụng vụ Chúa nhật – quả thật, đó là nghĩa vụ của chúng ta. Nhưng nếu chúng ta đến dâng lễ trong phụng vụ Chúa nhật mà xúc phạm đến người lân cận, thì ta phải đi giải hòa cùng người đó trước khi đến gần bàn thờ. Hoặc trên đường đi lễ, trông thấy ai đó túng thiếu, ta không được bỏ đi lối khác mà phải bước xuống chăm sóc vết thương cho họ. 

Cũng vậy, nếu việc tề tựu trong thánh lễ Chúa nhật có thể làm ai đó trong cộng đoàn thành nạn nhân của dịch bệnh hoặc gây đau đớn cho những người khác trong cộng đoàn, thì trách nhiệm của chúng ta là phải ngưng thực hiện các nghĩa vụ thông thường này. Đây không chỉ là trách nhiệm công dân mà còn là nghĩa vụ tôn giáo. 

Việc tạm ngưng thánh lễ cộng đồng hoặc ngay cả việc quan tâm miễn chuẩn dự lễ, một cách nào đó, là một đáp ứng quá mức ở cấp độ cá nhân. Nguy cơ nhiễm bệnh cho cá nhân vẫn còn khá thấp. Nhưng hệ thống phòng ngừa bệnh trong giai đoạn đầu của đại dịch như vậy không chỉ là biện pháp tốt nhất, mà còn là một mệnh lệnh đạo đức. Nó liên quan đến hành động cộng tác tập thể nhằm cứu người khác và cổ võ thiện ích xã hội. Hành động tập thể đòi hỏi sự hy sinh của cá nhân. Đối với người Công giáo được mời gọi tạm ngưng dự lễ thì quả là cả một hy sinh to lớn, và đây có thể là sự hy sinh thánh thiện nhất mà chúng ta có thể làm được vào lúc này./. 

Aug. Trần Cao Khải

[1] https://vnexpress.net
[2] http://conggiao.info
[3] http://phanxico.vn
[4] https://dcctvn.org
[5] http://dcctvn.org
[6] https://tgpsaigon.net