Mùa Vọng đến như một lời nhắc dịu dàng nhưng tha thiết: Hãy dừng lại, hãy tỉnh thức, hãy chuẩn bị tâm hồn để đón Chúa đến. Giữa dòng chảy hối hả của thế giới hôm nay, con người được mời gọi bước chậm hơn, để nhìn về chính mình và cách mình đang sống với tha nhân. Trong ánh sáng ấy, một thực tại rất thời sự cũng vang lên như lời cảnh tỉnh: “Dán mác” cho người khác – lưỡi gươm vô hình đang gây biết bao tổn thương trong kỷ nguyên số.

Trong đời sống thường nhật, nhãn mác là điều không thể thiếu đối với mọi sản phẩm. Nhãn mác giúp con người nhận diện, phân biệt, chọn lựa và đặt niềm tin. Nhờ kỹ thuật hiện đại, những nhãn mác ngày càng được thiết kế tinh vi, bắt mắt. Thế nhưng, cũng không hiếm khi, đằng sau vẻ ngoài hào nhoáng ấy lại là hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, thậm chí gây hại cho sự sống con người. Một chiếc “mác” sai có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng cho thể xác.

Từ thực tế ấy, nhìn sang đời sống xã hội trong kỷ nguyên số, người ta chợt giật mình nhận ra: con người cũng đang bị “dán mác” mỗi ngày. Nhưng khác với nhãn mác của một sản phẩm, “nhãn mác” gắn trên con người không thể bóc bỏ dễ dàng. Nó bám vào danh dự, nhân phẩm, các mối tương quan, và đôi khi cả tương lai của một đời người. Chỉ một lời quy chụp thiếu kiểm chứng, một bức ảnh bị cắt ghép, một dòng bình luận ác ý… cũng đủ biến một người vô tội thành “kẻ có tội” trước tòa án dư luận. Và thế là “dán mác” trở thành một lưỡi gươm vô hình, lạnh lẽo nhưng sát thương khôn lường.

Mạng xã hội là một thành tựu vượt bậc của thời đại, lẽ ra phải là không gian kết nối, cảm thông và nâng đỡ, thì không ít lần lại trở thành mảnh đất màu mỡ cho sự phán xét và kết án. Chỉ một cú nhấp chuột, thông tin có thể lan đi như vết dầu loang, kéo theo những lời bình luận gay gắt, cay nghiệt, thậm chí tàn nhẫn. Trong không gian ảo, con người dễ nói hơn, dễ kết án hơn, và cũng dễ vô cảm hơn. Không cần biết đúng sai, không cần tìm hiểu sự thật, người ta vẫn sẵn sàng hùa theo đám đông để “dán” cho người khác những chiếc mác của sự diêm dúa.

Khi bị dán mác, người đó không còn được nhìn như một nhân vị với phẩm giá bất khả xâm phạm, mà chỉ còn là một “hình ảnh bị đóng khung” trong định kiến. Công việc bị ảnh hưởng, gia đình chịu tổn thương, các mối quan hệ rạn nứt, và bản thân người trong cuộc phải sống trong áp lực nặng nề của sự nghi ngờ, ruồng bỏ và khinh miệt.

Cái chết mà “dán mác” gây ra trước hết và sâu xa hơn, đó là cái chết của tinh thần, danh dự và niềm tin. Khi bị dán nhãn sai sự thật, con người có thể mất uy tín, mất chỗ đứng trong xã hội, mất cơ hội sống một cuộc đời bình an. Không ít người rơi vào trầm cảm, cô độc, khép chặt tâm hồn trước mọi mối tương quan. Đau xót hơn, đã có những người tìm đến cái chết như một lối thoát cuối cùng khỏi sức ép khủng khiếp của dư luận. Khi ấy, “lưỡi gươm dán mác” đã thật sự đoạt mạng, không bằng bạo lực, mà bằng lời nói, bàn phím và sự lạnh lùng của đám đông.

Trong ánh sáng đức tin, mỗi con người đều là hình ảnh của Thiên Chúa (x. St 1,27). Phẩm giá ấy không do dư luận ban cho, cũng không thể bị tước đoạt bởi những lời đàm tiếu[1]. Đức Giêsu đã cảnh tỉnh: “Anh em đừng xét đoán, để khỏi bị Thiên Chúa xét đoán” (Mt 7,1). Khi chúng ta kết án tha nhân là chúng ta tự mua lấy án phạt cho mình. Thế nhưng, thật đáng buồn cho những ai đang ngày đêm “rình mò”, “cào bàn phím” để “phân thây” đồng loại của mình, và cũng thật đáng buồn cho những ai vì tâm lý đám đông mà hùa vào kết án tha nhân.

Vì sao con người lại dễ dàng “dán mác” cho nhau? Trước hết là do sự ganh tị và lòng thù hận. Khi con người chất chứa hận thù và sợ người khác hơn mình thì họ có thể dán cho người khác những chiếc mác xấu xa, để hạ bệ và kết án. Hành vi này thường được ngụy trang bằng việc “nhân danh công lý, nhân danh sự thật”, thế nhưng công lý mà thiếu tình yêu và lòng thương xót, thiếu bác ái, thì nó sẽ trở thành vô cảm, nhẫn tâm và tàn độc[2]. Tiếp theo là tâm lý đám đông: thấy nhiều người kết án, ta cũng kết án theo. Kế đến là sự ẩn danh trên mạng, khiến người ta dễ buông lời cay độc mà không sợ chịu trách nhiệm. Rồi đến thói quen xét đoán hơn là thấu cảm: nhiều người muốn khẳng định mình đúng hơn là tìm kiếm sự thật. Và sau cùng là sự nghèo nàn trong đời sống thiêng liêng, khi con người thiếu cầu nguyện, thiếu lắng nghe lương tâm, nên dễ để bản năng giận dữ và định kiến điều khiển.

Xét về luân lý Kitô giáo, “dán mác” là một hành vi đi ngược lại đức ái và sự thật. Thánh Giacôbê đã nhắc nhở: “Lưỡi tuy nhỏ, nhưng lại có thể gây ra những tai họa lớn” (x. Gc 3,5). Lời nói, nếu không được soi dẫn bởi tình yêu, có thể tàn phá hơn cả vũ khí. Do đó, sách Giáo lý Hội thánh Công giáo số 2477 dạy: “Sự tôn trọng thanh danh của các nhân vị cấm mọi thái độ và mọi lời nói có thể gây thiệt hại cách bất công cho họ[3]. Sẽ có lỗi khi:

– Phán đoán hồ đồ, nghĩa là khi không có đủ cơ sở mà, ngay cả một cách thầm lặng, cho một khiếm khuyết về luân lý nơi người lân cận, là có thật.

– Nói xấu, nghĩa là khi không có lý do chính đáng cách khách quan, mà lại tiết lộ những khiếm khuyết hoặc lỗi phạm của kẻ khác cho những người chưa biết[4];

– Vu khống, nghĩa là khi dùng những khẳng định nghịch với chân lý mà làm hại thanh danh kẻ khác và tạo cơ hội cho người ta phán đoán sai lầm về người đó.”

Mùa Vọng – mùa của tỉnh thức, của sám hối, mùa mà mỗi người được mời gọi nhìn lại chính mình: Tôi đã từng “dán mác” cho ai chưa? Tôi đã từng góp một lời bình luận thiếu bác ái, một cú chia sẻ thiếu kiểm chứng, khiến người khác bị tổn thương chưa? Có thể chúng ta không trực tiếp “giết” ai, nhưng đôi khi, chính sự vô tâm và lời nói thiếu trách nhiệm của ta lại trở thành một nhát dao vô hình.

Mùa Vọng không chỉ là thời gian chờ đợi Chúa đến, mà còn là thời gian hoán cải. Hoán cải không chỉ là từ bỏ tội lỗi lớn lao, mà còn là từ bỏ những thói quen xấu tưởng chừng rất nhỏ: lời nói cay nghiệt, ánh nhìn xét đoán, thái độ thiếu cảm thông, và những cú chia sẻ vô trách nhiệm. Người Kitô hữu được mời gọi sống đức ái ngay cả trong không gian mạng:

– Biết dừng lại để kiểm chứng sự thật trước khi chia sẻ;

– Biết lắng nghe thay vì vội vàng kết án;

– Biết tôn trọng phẩm giá của tha nhân;

– Và biết gieo hy vọng thay vì gieo rắc sự tuyệt vọng.

Một cộng đoàn Kitô hữu không được đánh giá bằng số lượng thông tin được lan truyền, mà bằng khả năng bảo vệ con người trước những lưỡi dao vô hình của định kiến và ác ý. Khi “dán mác” trở thành thói quen, thì không chỉ các nạn nhân bị tổn thương, mà chính lương tâm của cả cộng đồng cũng bị bào mòn.

Trong thế giới vật chất, một chiếc nhãn mác sai có thể làm hỏng một sản phẩm. Nhưng trong thế giới nhân sinh, một chiếc “mác” sai có thể hủy hoại cả một con người. Mùa vọng mời gọi chúng ta sống chậm lại trong phán xét, và nhanh hơn trong yêu thương. Bởi lẽ, chỉ có tình yêu mới chữa lành những vết thương do lời kết án gây ra, và chỉ có sự thật mới giải thoát con người khỏi lưỡi gươm của “dán mác”. Thật vậy, sách Giáo lý Hội thánh Công giáo số 2478 khuyên: “Để tránh phán đoán hồ đồ, mỗi người, bao nhiêu có thể, phải cố gắng giải thích theo nghĩa tốt, những tư tưởng, lời nói và việc làm của người lân cận: ‘Mỗi Kitô hữu đạo đức phải mau mắn hiểu lời nói hay ý định tối nghĩa của người khác theo nghĩa tốt, hơn là lên án. Nếu không có lý do nào để có thể bào chữa, thì phải hỏi người đó có ý nói gì; nếu ngươi đó nghĩ hay hiểu cách không đúng lắm, thì hãy sửa chữa cách dịu dàng; nếu như vậy chưa đủ, thì phải tìm mọi phương thế thích hợp giúp người đó hiểu đúng và thoát được sai lầm’”[5].

Cuối cùng, xin mượn lời của Thánh Phaolô trong thư gửi tín hữu Rôma (13, 11b-12): Đã đến lúc anh em phải thức dậy, vì hiện nay ngày Thiên Chúa cứu độ chúng ta đã gần hơn trước kia, khi chúng ta mới tin đạo. Đêm sắp tàn, ngày gần đến. Vậy chúng ta hãy loại bỏ những việc làm đen tối, và cầm lấy vũ khí của sự sáng để chiến đấu.

Lạy Chúa Giêsu, Chúa đã đến, đang đến và sẽ đến. Khi Chúa đến, Chúa sẽ xét xử mỗi người theo như việc họ làm, bởi “anh em dùng đấu nào mà đong cho người khác, thì Thiên Chúa cũng sẽ dùng đấu ấy mà đong lại cho anh em”. Xin cho chúng con biết thật lòng sám hối, khiêm tốn nhìn sâu vào bóng tối nơi cõi lòng mình, để được lòng thương xót Chúa thanh tẩy và chữa lành. Nhờ đó, chúng con luôn trong tâm thế sẵn sàng đón chờ Chúa đến trong ngày chung cuộc của đời mình. Amen.

Maria Nguyễn Thị Lan

Nguồn: hdgmvietnam.com

_____________

[1] X. Vatican News, Tuyên bố của Bộ Giáo lý Đức tin về phẩm giá con người, tại https://www.vaticannews.va/vi/vatican-city/news/2024-04/tuyen-bo-cua-bo-giao-ly-duc-tin-ve-pham-gia-con-nguoi.html

[2] X. Giám mục Phêrô Nguyễn Văn Khảm, Câu chuyện đầu tuần: Nói bằng trái tim, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/cau-chuyen-dau-tuan-noi-bang-trai-tim-50855

[3] X. Bộ Giáo Luật, điều 220.

[4] X. Hc 21,28.

[5] Thánh Ignatiô Loyola, Exercitia spiritualia, 22: MHSI 100, 164.